เนื้องอกมดลูก (Uterine fibroid หรือ Myoma) เป็นก้อนเนื้อที่ไม่ใช่มะเร็งที่พบบ่อยในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ โดยพบได้ถึง 70-80% ของผู้หญิงอายุ 35 ปีขึ้นไป (Stewart et al., 2023) การตรวจอัลตราซาวด์มักเป็นวิธีแรกที่พบเนื้องอกมดลูก บทความนี้จะอธิบาย แนวทางการประเมิน ทางเลือกการรักษา และการผ่าตัด โดยอ้างอิงข้อมูลทางการแพทย์ล่าสุดในช่วงปี 2020-2025
เมื่ออัลตราซาวด์พบเนื้องอกมดลูก ควรทำอย่างไร?
1. ประเมินอาการและขนาดของเนื้องอก
เนื้องอกมดลูกส่วนใหญ่ไม่มีอาการ กรณีมีอาการจะทำให้เกิดอาการดังต่อไปนี้:
- เลือดประจำเดือนมามากหรือนานผิดปกติ (ทำให้เกิดภาวะซีดจากขาดธาตุเหล็ก)
- ปวดท้องน้อยหรือปวดหน่วงๆ
- ปัสสาวะบ่อย/ท้องผูกจากก้อนไปกดทับกระเพาะปัสสาวะหรือลำไส้
- มีบุตรยากหรือแท้งบ่อย (หากก้อนอยู่ที่โพรงมดลูก)
2. ตรวจเพิ่มเติมเพื่อยืนยันการวินิจฉัย
- อัลตราซาวด์ทางช่องคลอด (Transvaginal ultrasound) ให้ภาพชัดเจนกว่าการส่องผ่านหน้าท้อง ความไว 90-95% ในการวินิจฉัย (Dueholm, 2022)
- MRI ช่วยดูขนาดและตำแหน่งของก้อนได้ละเอียดขึ้น โดยเฉพาะก่อนผ่าตัด ใช้ในบางกรณี ไม่ได้ทำทุกราย
- Sonohysterography สำหรับประเมินเนื้องอกที่ยื่นเข้าโพรงมดลูก
- ฮิสเทอโรสโคปีสำหรับวินิจฉัย (Hysteroscopic Diagnosis) หากสงสัยเนื้องอกในโพรงมดลูก
ทางเลือกการรักษาเนื้องอกมดลูก
A: การรักษาแบบประคับประคอง
เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่
- ไม่มีอาการ
- ก้อนมีขนาดเล็ก (<3-5 ซม.) ขึ้นกับอาการและการพิจารณาของแพทย์เป็นหลัก
- ใกล้หมดประจำเดือน
- การติดตามการรักษา (ดูใน แนวทางการติดตาม)
B: การรักษาแบบไม่ผ่าตัด
- ยารักษา
- ยาแก้ปวด (NSAIDs) ลดอาการปวดประจำเดือน
- ฮอร์โมน (GnRH agonists)ช่วยให้ก้อนเล็กลงชั่วคราว ก่อนผ่าตัด (Donnez & Dolmans, 2021)
- ห่วงฮอร์โมน (IUDs) ลดเลือดประจำเดือนมาก
- Selective progesterone receptor modulators (SPRMs): ulipristal acetate ลดขนาดและลดเลือดออก
- การรักษาแบบรุกล้ำน้อย (Minimally Invasive Procedures)
- Uterine Artery Embolization (UAE) อุดเส้นเลือดที่เลี้ยงก้อน ทำให้ก้อนฝ่อ เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่อยากผ่าตัด อัตราความสำเร็จ 85-90% โอกาสกลับเป็นซ้ำ 20-30% ใน 5 ปี (Gupta et al., 2023)
- MRI-guided Focused Ultrasound (MrgFUS) ใช้คลื่นเสียงความเข้มสูงทำลายก้อนเนื้อ โอกาสกลับเป็นซ้ำ 15-20% ใน 3 ปี ยังเป็นการรักษาแบบใหม่ ในประเทศไทย
- Radiofrequency ablation ใช้คลื่นอัลตราซาวด์ความถี่สูง ยังเป็นการรักษาแบบใหม่ ในประเทศไทย
C: การผ่าตัด
- การผ่าตัดเอาเฉพาะก้อน (Myomectomy)
- เหมาะสำหรับผู้ที่ยังต้องการมีบุตร
- วิธีผ่าตัด
- ส่องกล้อง (Laparoscopic/ Robotic)– แผลเล็ก ฟื้นตัวเร็ว
- เปิดหน้าท้อง (Open surgery) – หากก้อนมีขนาดใหญ่หรือหลายก้อน ใน รพ.ไม่มีแพทย์ที่ทำการผ่าตัดผ่านกล้องได้
- อัตราการกลับเป็นซ้ำหลังผ่าตัด: ควรติดตามการรักษาต่อ
- 10% ใน 1 ปี
- 50% ใน 5 ปี (Stewart et al., 2023)
- การตัดมดลูก (Hysterectomy)
- ทางเลือกที่ดีที่สุดหากไม่ต้องการมีบุตรแล้ว
- ลดโอกาสกลับมาเป็นซ้ำ 100%(American College of Obstetricians and Gynecologists [ACOG], 2024)
- สามารถเก็บรังไข่เพื่อสร้างฮอร์โมนต่อได้ ในกรณีที่ยังไม่หมดประจำเดือน
ควรผ่าตัดเมื่อไหร่?
เมื่อข้อบ่งชี้ในการผ่าตัด
- มีอาการรุนแรง (เลือดออกมาก/ปวดมาก)
- ก้อนโตเร็วหรือสงสัยเป็นมะเร็ง (พบน้อยกว่า 1%)
- ทำให้มีบุตรยากหรือแท้งบ่อย
แนวทางการติดตาม
- กรณีไม่ผ่าตัด
- ติดตามอาการทุก 3-6 เดือน
- อัลตราซาวด์ติดตามขนาดก้อนทุก 3-12 เดือน ขึ้นกับอาการและการพิจารณาของแพทย์เป็นหลัก
- ตรวจซีบีซี CBC ดูความเข้มข้นของเลือด เพื่อประเมินภาวะซีดจากเลือดออก
- กรณีผ่าตัดแบบไม่ตัดมดลูก
- ติดตามอาการและอัลตราซาวด์ทุก 6 เดือน
- ระวังการกลับเป็นซ้ำ โดยเฉพาะใน 2 ปีแรก
ปัจจัยทำนายการกลับเป็นซ้ำ
- จำนวนก้อนเดิมมีหลายก้อน
- ขนาดก้อนใหญ่
- อายุน้อย
- มีประวัติครอบครัว
- เชื้อชาติ (พบมากกว่าในสตรีแอฟริกัน-อเมริกัน)
สรุป
การพบเนื้องอกมดลูกจากการอัลตราซาวด์ไม่ใช่เรื่องน่ากังวลเสมอไป การรักษาขึ้นอยู่กับ **อาการ ขนาดก้อน และความต้องการมีบุตร** ในอนาคต ควรปรึกษาสูตินรีแพทย์เพื่อวางแผนการรักษาที่เหมาะสม
หมายเหตุ: แนวทางปฏิบัติอาจแตกต่างกันในแต่ละโรงพยาบาล ควรปรึกษาสูตินรีแพทย์ผู้ดูแลสำหรับแผนการรักษาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับแต่ละบุคคล
เอกสารอ้างอิง (References)
- Stewart, E. A., et al. (2023). "Uterine fibroids: Current perspectives." Nature Reviews Disease Primers, 9(1), 1-20.
- Dueholm, M. (2022). "Transvaginal ultrasound for fibroid mapping." Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 81, 102-114.
- Donnez, J., & Dolmans, M. M. (2021). "Medical management of uterine fibroids." Fertility and Sterility, 116(3), 638-655.
- Gupta, J. K., et al. (2023). "Uterine artery embolization for fibroids: Long-term outcomes." The New England Journal of Medicine, 388(12), 1124-1135.
- American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). (2024). "Management of symptomatic uterine fibroids." ACOG Practice Bulletin No. 228.
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม และ นัดหมายแพทย์ได้ที่
คลินิกผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช
แผนกสุขภาพสตรี โรงพยาบาลกรุงเทพขอนแก่น
โทร. 043-042787
เขียนบทความโดย
นพ.สิทธิพงศ์ ถวิลการ
ชำนาญพิเศษ: สูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา (Obstetrics and Gynecology)
เฉพาะทาง: การผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช (Gynecologic Endoscopy)