คุณพ่อคุณแม่ทุกท่านคงทราบดีแล้วนะครับว่า การตรวจอัลตราซาวด์เพื่อประเมินทารกในครรภ์นั้นเป็นสิ่งที่สำคัญและมีประโยชน์มากโดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงประมาณ 5 เดือนที่จะประเมินโครงสร้างและความสมบูรณ์ของอวัยวะต่างๆ แต่คุณแม่ทราบหรือไม่ว่า การตรวจอัลตราซาวด์ในช่วงแรกของการตั้งครรภ์ คือช่วงประมาณ 3 เดือนนั้นสำคัญและมีประโยชน์อย่างไร วันนี้ หมอจะมาเล่าให้ฟังกันครับ
- เราสามารถทราบตำแหน่งของการตั้งครรภ์ว่าอยู่ในหรือนอกมดลูกและยังสามารถยืนยันว่าการตั้งครรภ์นั้นที่มีตัวน้องอยู่จริง ไม่เป็นภาวะท้องลม (blighted pregnancy) โดยการเห็นตัวอ่อนและหัวใจน้องในถุงการตั้งครรภ์ด้วยครับ (Confirmed intrauterine pregnancy and viability)
- เราสามารถตรวจและยืนยันอายุครรภ์ที่แน่นอนได้ครับจากการวัดความยาวของทารก ซึ่งการวัดในช่วงนี้จะมีความผิดพลาดน้อยมาก เนื่องจากบางครั้งประจำเดือนอาจมาไม่ตรงรอบหรือการตกไข่ไม่ได้เกิดขึ้นอย่างแม่นยำ ซึ่งอายุครรภ์สำคัญอย่างมากครับในการวางแผนต่อไป ไม่ว่าจะเป็นการตรวจคัดกรองโครโมโซมผิดปกติ การตรวจประเมินการเติบโตของทารกในครรภ์ กำหนดวันคลอดที่ถูกต้องเพื่อไม่ให้ก่อนหรือหลังกำหนดและช่วยวางแผนเวลาคลอดที่เหมาะสมในกรณีที่มีภาวะแทรกซ้อนต่างๆครับ (Accurate dating of the pregnancy)
- เราสามารถทราบว่าเป็นครรภ์แฝดหรือไม่ จำนวนทารกเท่าไหร่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคุณแม่ที่ตั้งครรภ์ด้วยวิธีทานยากระตุ้นไข่ตกหรือด้วยวิธีเด็กหลอดแก้ว ทั้งนี้ ชนิดของการตั้งครรภ์แฝดว่ามีจำนวนกี่ถุงการตั้งครรภ์ มีจำนวนรก (chorionicity) เท่าไหร่นั้นจะมีความจำเป็นอย่างมากในการดูแลระหว่างตั้งครรภ์และหากประเมินล่าช้าไปจะทำให้มีความผิดพลาดสูงขึ้น (The detection of multiple pregnancies with reliable diagnosis of chorionicity)
- เราสามารถตรวจความผิดปกติของอวัยวะของทารกในครรภ์ในช่วงไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์บางชนิดที่สำคัญได้ เช่น ความผิดปกติของกะโหลกศีรษะ กระดูกสันหลังผิดปกติ ผนังหน้าท้องไม่ปิด หัวใจผิดปกติแต่กำเนิดชนิดรุนแรงบางชนิด จำนวนและลักษณะแขนหรือขาที่ผิดปกติ ภาวะบวมน้ำหรือความผิดปกติของโครโมโซมบางชนิด เป็นต้น (Early diagnosis of many major fetal abnormalities)
- เราสามารถตรวจความหนาของผิวหนังหลังคอของทารกในครรภ์ (nuchal translucency, NT) โดยจะวัดในทารกที่มีความยาวในช่วง 48 – 84 มิลลิเมตร หรือ ช่วงประมาณ 11-14 สัปดาห์ ซึ่งการตรวจนี้เป็นการตรวจที่สำคัญและมีความแม่นยำสูงมากในการตรวจความผิดปกติของโครโมโซม เช่น โครโมโซมร่างกายเกิน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง โครโมโซมคู่ที่ 21 เกิน (ดาวน์ซินโดรม) โครโมโซมเพศขาด (45,X0 หรือ Turner syndrome) โรคกลุ่มอาการทางพันธุกรรม โรคหัวใจผิดปกติแต่กำเนิดชนิดรุนแรงบางชนิด เป็นต้น (Screening for Down’s syndrome and Genetic syndromes)
- เราสามารถตรวจความต้านทานของเส้นเลือดที่ไปเลี้ยงมดลูก เพื่อประเมินหาความเสี่ยงของภาวะครรภ์เป็นพิษและภาวะทารกโตช้าในครรภ์ (Prediction of preeclampsia and fetal growth restriction)
- เราสามารถตรวจพบความผิดปกติของอวัยวะในอุ้งเชิงกรานของมารดาที่มีมาก่อนแล้ว เช่น เนื้องอกมดลูก เนื้องอกรังไข่ เป็นต้น เนื่องจากความผิดปกติเหล่านี้จะตรวจพบหรือประเมินได้ยากขึ้นหากอายุครรภ์มากขึ้นและมีผลต่อการตั้งครรภ์ต่อไปอย่างมาก บางภาวะอาจจำเป็นต้องมีการผ่าตัดอีกด้วย (Evaluated uterus and pelvic cavity)
จากที่กล่าวมานั้น คุณพ่อคุณแม่จะเห็นได้ว่า การตรวจอัลตราซาวด์ในช่วงสามเดือนแรกของการตั้งครรภ์นั้นสำคัญอย่างมากนะครับ ดังนั้น หมอจึงขอแนะนำให้คุณแม่ได้มาฝากครรภ์ก่อนอายุครรภ์ 3 เดือนและได้รับการตรวจตรวจอัลตราซาวด์ในช่วงนี้กันนะครับ
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายแพทย์ เกียรติศักดิ์ คงวัฒนกุล
สูตินรีแพทย์และแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์มารดาและทารกในครรภ์